Sinds 2004 bestaat een jumelage tussen Maria Middelares en het ziekenhuis van Katako-Kombe, een stadje in de provincie Sankuru in de Democratische Republiek Congo.
In 2002 vertrok dokter Yves Kluyskens naar Katako-Kombe om er met steun van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking een gezondheidsproject op te starten. Hij was als cardioloog werkzaam in Maria Middelares (campus St. Jozef in Gentbrugge) en had een master in volksgezondheid en had reeds enige ervaring opgedaan met de organisatie van gezondheidszorg in Congo. Toen het project startte was nagenoeg alle medische activiteit stilgevallen in de gezondheidszone Katako-Kombe zodat de gezondheidszorg nagenoeg van nul diende heropgebouwd te worden. De medische infrastructuur was nagenoeg volledig vervallen en het gezondheidspersoneel quasi inactief bij gebrek aan enige steun, middelen en inkomen.
De Stichting Erevoorzitter Jan Steyaert werd op 2 december 2003 opgericht door de heer Jan Steyaert bij het beëindigen van zijn mandaat als voorzitter van de Raad van Beheer van Maria Middelares. De statuten bepaalden dat de Stichting tot doel had ondersteuning te bieden aan personeelsleden van Maria Middelares die hulp konden bieden in ontwikkelingslanden waar verzorging en medische bijstand echt nodig is. Van bij de start heeft de Stichting de prioriteit verleend aan steun aan het project in Katako-Kombe, omdat dit perfect paste bij de filosofie van de stichter.
In 2004 werd Maria Middelares gecontacteerd door de ngo Memisa met de vraag of zij geïnteresseerd waren in een samenwerkingsproject (jumelage) met het ziekenhuis Katako-Kombe in het kader van hun initiatief, Ziekenhuis voor Ziekenhuis, een samenwerkingsverband tussen Belgische en rurale Congolese ziekenhuizen. Memisa is een ngo die zich, vooral in Afrika, engageert voor medische ontwikkelingssamenwerking en ijvert voor een kwalitatieve basisgezondheidszorg, in het bijzonder voor de meest kwetsbaren. Memisa zou vanaf 2008 ook voor de Belgische Ontwikkelingssamenwerking een vaste partner worden van de gezondheidszone Katako-Kombe. Maria Middelares sloot zich bij dit initiatief aan.
Hierop werd een dynamische werkgroep opgericht. In een eerste tijd waren de leden hoofdzakelijk personeelsleden van de campus Sint Jozef in Gentbrugge, wat niet verwonderlijk was gezien dokter Kluyskens daar werkte. Naderhand sloten zich ook meer en meer medewerkers van de campus in Sint-Denijs-Westrem aan, vooral eens de fusie tussen de twee campussen veel meer onderlinge contacten en uitwisselingen van personeel meebrachten.
Eén van de aspecten van het Ziekenhuis voor Ziekenhuis initiatief zijn de zogenaamde inleefreizen. Met het organiseren van bezoeken aan de partner poogt men hierbij een grotere betrokkenheid te stimuleren van het ziekenhuis in België met het ziekenhuis in Congo. Alleen door ter plaatse de dagelijkse realiteiten te beleven kan men zich een wat reëler beeld vormen van wat gezondheidszorg betekent voor de zorgverleners en de bevolking in een context van extreme armoede en als heel weinig middelen ter beschikking zijn. Het wordt een les in bescheidenheid en relativering, en wie terugkeert denkt na over hetgeen hij of zij verder kan betekenen voor het jumelageproject.
In 2008 namen Mieke Hamels, verpleegkundige, en Rik Neirynck, ergotherapeut en ook elektricien, deel aan de eerste inleefmissie. Van meet af aan bleek hoe vooral die laatste een enorme aanwinst kon betekenen voor het ziekenhuis van Katako-Kombe, want in de loop van de daaropvolgende jaren keerde hij jaarlijks terug om het elektrisch netwerk uit te bouwen. Hij hield tijdens zijn acht missies heel nauwgezet elke avond vóór het slapengaan een dagboek bij dat hij in boekvorm wil uitgegeven onder de titel: ‘Ils vont là où même les moustiques sont encore sauvages’ (ondertitel: ‘Naar waar de muskieten nog wild zijn’), hierbij bedoelend dat in deze zo afgelegen wereldvreemde streek de natuur alleen nog vat heeft op het alledaagse leven.
Voor meer info over dit boek: klik hier
In 2015 blies een andere inleefmissie het jumelageproject opnieuw leven in, met de deelname van de toenmalige directeur van Maria Middelares, Pascal Verdonck, en zorgmanager Katrien Vandaele. Men kan niet ontkennen dat sindsdien de naambekendheid van Katako-Kombe in een stroomversnelling is gekomen, evenals de steun van Maria Middelares aan het project. Ook in bredere kringen begon het aanzien voor het project te groeien.
Sinds 2008 vertrekken ploegen van Artsen zonder Vakantie (AZV) naar Katako Kombe met het oog op capaciteitsversterking van de lokale zorgverleners. Dokter Herman Devriendt, ex-diensthoofd chirurgie op de campus Sint Jozef, heeft 21 missies geleid en bracht de lokale dokters heelkundige technieken bij zodat men ter plaatse geleidelijk aan de meest courante operaties kon uitvoeren. Andere Belgische vrijwilligers brachten nieuwe technieken en ideeën bij op gebied van gynaecologie, pediatrie, klinische biologie, echografie en hygiëne. Personeel van Maria Middelares is ook nauw betrokken bij logistieke en andere steun aan deze missies, zoals het labo, de sterilisatie, de apotheek, de distributie, de dienst anatomopathologie.
Ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van Artsen Zonder Vakantie in 2021 werd dokter Yves Kluyskens geïnterviewd door journaliste Ann Palmers.
Dit kan in tekstvorm gevonden worden via onderstaande links:
www.azv.be/wat-we-doen/verhalen/cardioloog-dr-yves-kluyskens-het-ziekenhuis-van-katako-kombe-in-dr-congo-is-nu-erkend-als-voorbeeld-hospitaal of
www.azv.be/wat-we-doen/verhalen
Dokter Herman Burvenich, oogarts in Maria Middelares, is sinds 2012 actief in Katako-Kombe. Na opgedane ervaring in Haïti en Madagascar kwam de verleiding om een oftalmologische dienst uit te bouwen in het jumelageziekenhuis, midden in een uitgestrekte regio waar oogartsen -laat staan verpleegkundigen die iets afweten van oftalmologie- volledig afwezig waren en cataracten en andere oogziekten welig tieren. Met de ngo O-ORL, opgericht met een andere arts van Maria Middelares, Dirk Boets, en dat later werd omgevormd tot Oftalmo Sankuru (met steun van de ngo Light For The World-LFTW), installeerde hij in Katako-Kombe een modern oogartskabinet.
Tijdens talrijke missies met twee oftalmologen tussen 2012 en 2019 werden telkens een honderdtal operaties en ongeveer 300 consultaties verricht. In 2023 herstartten de oftalmologische missies met een ploeg van Light for the World en hopelijk wordt dat bestendigd.
Vanuit Maria Middelares wordt chirurgisch en ander medisch materiaal opgestuurd, waarbij altijd wordt nagekeken of het in goede staat verkeert, lokaal bruikbaar en zinvol is. De uniformen van Maria Middelares, die de verpleegkundigen en het onderhoudspersoneel zowel in Gent als in Congo dragen, symboliseren de hechte band tussen de twee ziekenhuizen. De dienst communicatie zorgt voor de bekendmaking van het project: er verschijnen artikels in de personeelsbladen, in de lokale pers en Artsenkrant; op intranet en op Tv-schermen wordt bericht over het jumelageproject, zoals over de baristadagen, de permanente muffinverkoop in het cafetaria, en vooral over de jaarlijkse BBQ die talrijke vrijwilligers en deelnemers uit Maria Middelares mobiliseert. Informatie wordt gegeven in de onthaalbrochure van de patiënten.
Met dergelijke en andere acties vervult Maria Middelares echt haar missie van “Gezondheidszorg met een ziel”. Maar ze brengen ook fondsen mee waarmee ter plaatse infrastructuurwerken worden verricht, medisch en rollend materiaal wordt aangekocht, vormingen georganiseerd. Een deel van de fondsen voor het project komt ook van giften op de Jan Steyaert Stichting, die een belangrijke bijdrage betekent voor de sponsoring.
Yves Kluyskens september 2023