Hierbij uittreksels van een artikel dat verschenen in Rotary Contact (auteur: Steven Vermeylen)

Nele Vangheluwe is als spoedarts verbonden aan ziekenhuizen in Deinze en Oostende. Tijdens haar vakantieperiodes is ze echter in Afrika te vinden, waar ze helpt bij de uitbouw van spoedafdelingen in plaatselijke hospitalen. ‘De noden zijn enorm, maar de inzet van mijn Afrikaanse collega’s dwingt bewondering af.’

Sinds 2005 reist dokter Nele een viertal keer per jaar naar landen als Congo, Rwanda, Burundi en Benin. Als vrijwillig expert bij Artsen Zonder Vakantie (AZV) zet ze zich in voor een toegankelijke en kwaliteitsvolle gezondheidszorg. Vanuit haar expertise focust zij vooral op spoedeisende hulp, een domein dat in Afrika nog grotendeels in de kinderschoenen staat. Door een goede wisselwerking met de plaatselijke collega’s zorgt ze ervoor dat de aanpak optimaal is aangepast is aan de lokale omstandigheden.

Tijdens trajecten van (in principe) drie jaar geeft Nele opleidingen en gaat ze mee aan de slag, terwijl AZV medisch materiaal ter beschikking stelt. ‘Het is mooi om te zien dat er bij elke missie enkele stappen voorwaarts worden gezet. Op drie jaar tijd kan je veel realiseren. Samen stellen we protocollen op, op maat van hun spoeddienst. We leggen een urgentiekast aan. We behandelen vragen als ‘Wat doe je met een acuut zieke patiënt?’, ‘Welke waarden meet je?’, ‘Waar moet die naartoe?’… Zowel theoretische als praktische aspecten komen aan bod. We doen bijvoorbeeld ook reanimatieoefeningen, aan de hand van een oefenpop die ik daarvoor meebreng.’ De missies verlopen in het gezelschap van een verpleegkundige, uit Europa of uit één van de Afrikaanse partnerlanden van AZV. ‘Mijn tijd, mijn kennis en mijn hart delen met de gezondheidswerkers en hun patiënten in Afrika, geeft me zoveel energie. “Wie geeft, ontvangt”, leerde een collega in Benin me ooit, en ik weet dat ze gelijk heeft.’

In oktober was Nele nog in het ziekenhuis van Katako-Kombe (DR Congo). Dit partnerziekenhuis van AZ Maria Middelares ligt in de centrale provincie Sankuru, Het ziekenhuis bedient een regio van 8.400 km² (of meer dan een vierde van België), met 161.000 inwoners (van wie ongeveer 45 % jonger is dan 15 jaar). ‘Ziek worden en een behandeling krijgen, is in Afrika allesbehalve een evidentie. Hier voel je de ware toedracht van de ‘struggle for life’. Toch heb ik er mijn hart verloren. De hartelijkheid van de mensen doet zo’n deugd. Er heerst een echt gemeenschapsgevoel; het is haast onmogelijk je hier alleen te voelen. En dan is er natuurlijk de prachtige natuur. Bij de minste gelegenheid is er muziek en dans. Met veel creativiteit bedenken de mensen oplossingen voor allerlei problemen en hun beslommeringen doen hun nooit de glimlach verliezen… Wist je dat in de lokale taal – het Tetela – het woordje “neen” niet bestaat? Hier bestaat alleen een ja: “eleo”. Eleo aan het leven!’

Het grote struikelblok is en blijft de schrijnende armoede onder de bevolking, die veel moeite moet doen om medische zorgen te betalen. ‘De mensen leven in het nu. Ze hebben al zoveel moeite om te overleven en de dag door te komen, dat ze minder met eventuele problemen in de toekomst bezig zijn. Betalen voor iets wat ze misschien niet nodig zullen hebben, is in die context niet vanzelfsprekend.’

Aangezien klassieke ambulances vaak niet voorhanden of inzetbaar zijn op de hobbelige en modderige wegen, verloopt het ziekenvervoer grotendeels per motor. Die worden dan omgevormd tot een voertuig dat een zieke persoon min of meer comfortabel kan vervoeren. In Katako-Kombe werd een lokaal comité opgericht dat met eenvoudig materiaal (schoppen, houwelen, kruiwagens..) een aantal wegen (pistes) herstelt en onderhoudt. Met de steun van de provincie Oost-Vlaanderen werden de voorbije jaren twee motor-ambulances aangekocht. Niet alle kleine gezondheidscentra hebben gsm-bereik. Soms wordt een radioverbinding geïnstalleerd, waarmee de gezondheidswerkers het ziekenhuis kunnen vragen een motor uit te sturen. Een deel van de kosten wordt door de bevolking zelf gedragen. Hiervoor betaalt iedereen die op consultatie gaat in een gezondheidscentrum een kleine bijdrage. Die komt terecht in een solidariteitsfonds, waarmee uitgaven zoals de premies voor de chauffeurs, en het onderhoud en de aankoop van brandstof voor de motoren worden gedekt.

Het pendelen tussen twee werelden vereist wel enig aanpassingsvermogen van Nele. ‘In Afrika leef ik op het ritme van de dag. Ik eet wat de pot schaft. In mijn vrije uren valt er niet veel meer te doen dan een boek te lezen, wat werk voor te bereiden of een wandeling te maken. Vaak valt na een bepaald uur de elektriciteit uit. Terug in België vind ik het enorme aanbod aan voeding en luxeproducten telkens weer confronterend. Het bezorgt me een zekere keuzestress. In Katako-Kombe aten we iedere dag hetzelfde: rijst of maniok, wat vlees of vis, en een groene bladgroente. Ik slaag er nog steeds niet in om alle groene groenten daar uit elkaar te houden – alles wat eetbaar is, wordt klaar gemaakt. De verschillen tussen die twee werelden vallen moeilijk te rijmen. Ik kan zelfs niet zeggen aan welke ik de voorkeur geef…’

Op 1 september vond de jaarlijkse bbq plaats ten voordele van het gezondheidsproject Katako-Kombe. Zoals de vorige jaren ging deze door op de campus van het ziekenhuis Maria Middelares Gent. Het evenement kende andermaal een groot succes: het aaantal inschrijvingen liep boven 400, het goede weer was eens temeer van de partij, de sfeer was gezellig en de maaltijd was kwalitatief uitstekend.

Het  dagthema was de intensieve samenwerking tussen de ngo’s Memisa en Artsen Zonder Vakantie in Katako-Kombe. De eerste ngo werkt hoofdzakelijk op de uitbouw van basisgezondheids org en heeft een samenwerkingsakkoord (jumelage)met Maria Middalres, het tweede is gericht op capaciteitsversterking van het medisch, verpleegkundig en technisch personeel. Beide zijn actief in Katako-Kombe sinds 2008.

Dokter Nele Vangheluwe (spoedarts in het fusieziekenhuis St Vincentius Deinze) gaf een stevige en emotionle getuigenis over haar recente missie spoed voor Artsen Zonder Vakantie in Katako-Kombe, waarbij zij de nadruk legde op de bijzonder sterke motivatie en leergierigheid van het zorgpersoneel en de zin van aanvullende missies op dat domein. Zij vertrekt er trouwens in oktober voor een tweede missie.

De opbrengst van de bbq gaat integraal naar de bouw van een nieuwe spoedopname in Katako-Kombe, dat gezien de sterke toevloed van patiënten dringend aan vernieuwing toe is.

Zonder de inzet van een vijftigtal vrijwilligers en de financiële en logistieke steun, ook op gebied van communicatie, zonder de taartenbakkers en de donoren van geschenken voor de tombola te vergeten, was dit feestelijk gebeuren niet mogelijk. Nogmaals onze oprechte dank hiervoor, ook vanwege onze partners in Congo.

Het organiserend comité van de bbq.

Sikkelcelanemie (ofwel drepanocytose)  is de meest voorkomende genetische aandoening in de DR Congo. Men schat dat er jaarlijks tot 50.000 kinderen met sikkelcelziekte geboren worden. De helft van deze kinderen zal de leeftijd van 5 jaar niet halen [1]. In Katako Kombe, in de provincie Sankuru, investeert Memisa in screening om de oorzaak te achterhalen en om patiënten te ondersteunen in het leren omgaan met deze ziekte.

Sikkelcelanemie veroorzaakt vervorming van rode bloedcellen

Sikkelcelanemie is een genetische aandoening die een vervorming van de rode bloedcellen veroorzaakt. De normale vorm van een rode bloedcel is rond, maar aangetast door de ziekte worden ze sikkelvormig. Deze vervorming van de bloedcellen veroorzaakt verstopping van de kleine bloedvaten. Hierdoor kunnen bloedproppen gevormd worden.

Deze ziekte beïnvloedt de levenskwaliteit van de getroffen persoon en veroorzaakt extreme pijn, waarmee moeilijk te leven valt. Mensen die lijden aan sikkelcelanemie, lijden meestal aan bloedarmoede, omdat de rode bloedcellen in dit geval een veel kortere levensduur hebben dan gezonde bloedcellen. Patiënten worden ook blootgesteld aan verschillende complicaties, waaronder beroertes, nierfalen, verscheidene soorten infecties, etc.

Een erfelijke ziekte

Sikkelcelanemie is een erfelijke ziekte met recessieve transmissie. Wanneer slechts één van de twee ouders drager is van het gemuteerde gen, kan de baby de “heterozygote” vorm van de ziekte oplopen. Het kind zal dan een “gezonde drager” zijn. Hij of zij zal niet ziek zijn, maar kan het gen doorgeven aan zijn of haar nakomelingen. Anderzijds, wanneer beide ouders drager zijn van het gemuteerde gen, kan de ziekte in ernstige vorm voorkomen bij het kind. Dit is de zogenaamde “homozygote” vorm. Alle rode bloedcellen zullen bij het kind de vorm van een sikkel aannemen. In de Afrikaanse regio sterft de meerderheid van de kinderen met een ergste vorm van sikkelcelanemie voor de leeftijd van vijf jaar, meestal aan de gevolgen van een infectie of van ernstige bloedarmoede.

Leven met de sikkelcelziekte in de Democratische Republiek Congo 

Op dit moment bestaat er nog geen curatieve behandeling waarbij men kan genezen van sikkelcelanemie, uitgezonderd door middel van een beenmergtransplantatie. Deze behandeling is wel zeldzaam en heel kostelijk. Dit is momenteel niet mogelijk in de DR Congo. Echter, er bestaan wel oplossingen die het voor de patiënt mogelijk maken om te leven met deze ziekte.

Zo zijn regelmatige bloedtransfusies onmisbaar bij de behandeling van patiënten met sikkelcelanemie. De zieke wordt getransfundeerd met bloed van een compatibele donor:

• om een aanvaardbaar percentage van rode bloedcellen te vinden in geval van bloedarmoede
• om tijdelijk een deel van de vervormde rode bloedcellen te vervangen door gezonde rode bloedcellen  [2].

In de landelijke gebieden van de DR Congo, zoals in Katako Kombe, is het een grote uitdaging om tijdig gescreend en getest bloed voorhanden te hebben. Het is niet zo dat er een voorraad bloed beschikbaar is in de ziekenhuizen. Het zijn meestal de ouders die de rol van donor op zich nemen voor hun kind. Het geschikte materiaal is ook niet altijd aanwezig. Lege plastic zakken, bloedgroeptests, screening kits,… Heel wat materiaal is nodig om een veilige bloedtransfusie te verzekeren, zonder het risico te lopen op een overdracht van hepatitis of hiv.

Het belang van screenings en opsporing in Katako Kombe 

Een bloedtest genaamd elektroforese wordt gebruikt om de diagnose van sikkelcelanemie te stellen. Dankzij screenings kunnen probleemgevallen geïdentificeerd worden. Dit stelt het zorgpersoneel in staat om de patiënt beter te verzorgen en er alles aan te doen om de complicaties gerelateerd aan sikkelcelziekte te verminderen. In Katako Kombe financiert Memisa het nodige materiaal om deze analyse uit te voeren, alsook de opleidingen voor het zorgpersoneel.

Louise is biologe en verantwoordelijke in de laboratoriumafdeling in het ziekenhuis van Katako. Ze heeft een gespecialiseerde opleiding gevolgd in elektroforese om de nauwkeurigheid van haar diagnose van sikkelcelanemie te verbeteren. Deze opleiding werd mogelijk gemaakt door Memisa, met de steun van de Koning Boudewijnstichting. Naast de aspecten op vlak van techniek, manipulatie en interpretatie, is de biologe ook opgeleid in de meer menselijke aspecten. Op welke manier moet je een patiënt verwelkomen bij een onderzoek? Hoe stel je de patiënt in kwestie gerust of vertel je hem of haar de diagnose?

Louise Odungola, verantwoordelijke in het laboratorium in Katako Kombe

Na één jaar zijn er in Katako 289 patiënten onderzocht, waarvan er bij 79 homozygote sikkelcelanemie is vastgesteld (de ernstige vorm). Dit is dus bij 27% van de uitgevoerde tests. De patiënten die lijden aan de ernstige vorm kunnen beroep doen op gratis consultaties in het ziekenhuis.

Leven met de angst om de ziekte door te geven aan je kind

Nog eens een derde van de geteste patiënten is drager van het gemuteerde gen. Dit wil zeggen dat ze de ziekte kunnen overdragen op hun kinderen, wanneer hun partner ook drager is van het drepanocytaire gen. Deze resultaten zijn alarmerend.

Via de lokale radio worden in Katako sensibiliserende boodschappen verspreid om jonge luisteraars aan te moedigen zich te laten testen. Heel wat jonge koppels kiezen ervoor zich te laten testen voordat ze trouwen. Wanneer het risico te groot is om de ziekte over te dragen naar hun toekomstig kind, nemen ze de hartverscheurende beslissing om uit elkaar te gaan.

***

De sikkelcelziekte is een pijnlijke, erfelijke ziekte die vaak voorkomt in de Democratische Republiek Congo. De gevolgen kunnen desastreus zijn, vooral voor de gezondheid van kinderen. Screening is een eerste stap om patiënten te helpen leven met deze ziekte. In de provincie Sankuru is het zorgpersoneel dankzij Memisa nu in staat om patiënten te screenen en ze bij te staan doorheen het ziekteproces.

De zone van Katako Kombe is gekoppeld aan het AZ Maria Middelares in Gent, in het kader van het Ziekenhuis voor Ziekenhuis-initiatief van Memisa. Ieder jaar werft het personeel van Maria Middelares fondsen ten voordele van de bevolking in Katako.  Om de twee jaar reizen personeelsleden van het ziekenhuis naar Katako om hun Congolese collega’s te ontmoeten en de gekoppelde zone te bezoeken.

Giften voor het gezondheidsproject in Katako-Kombe kunnen gestort worden op:

Memisa Katako-Kombe

BE79 8805 6167 7133 (BIC/ BBRUBEBB)

Vermelding: 910/8000/00021

Fiscaal aftrekbaar vanaf 40 euro per jaar

Voor meer informatie over het project : www.katako-kombe.be

Hieronder een tekst die dokter Nele Vangheluwe eind mei schreef bij haar terugkeer van een missie spoed die zij voor Artsen Zonder Vakantie verrichte in het ziekenhuis van Katako-Kombe. Zij is in België spoedarts in het Sint–Vincentiusziekenhuis van Deinze en in het AZ Oostende.

“Ik ben terug thuis en aan het werk, na een intense missie (Artsen Zonder Vakantie) in het partnerziekenhuis van Maria Middelares, Katako-Kombe, in het rurale gebied Sankuru in Centraal Congo. Ik werkte er met hen op de spoeddienst en intensieve zorg. We werkten samen, organiseerden de dienst en ik gaf vorming. Zij waren zeer geïnteresseerd, heel gedreven en bereid om een goede dienst te zijn. Want zij willen kwalitatieve zorg verlenen aan mensen, die soms uren ver stappen of per moto komen.
Ode aan hen, onze collega-zorgverleners van elke dag. Zij kregen een gelaat. Ik noem er enkele: Boniface, een schitterende verpleegkundige die de spoeddienst in goede banen leidt, Dr. Pius, een bekwame chirurg die ook zijn patiënten door moeilijke postoperatieve zorg loodst, Dr. Cyrille, een spring in ‘ t veld in zorg voor zijn patiënten en die zijn vrouw, ook dokter in het ziekenhuis, moet missen omdat ze momenteel medische zorg nodig heeft in Kinshasa.
Mensen worden er verzorgd in grote zalen, er is op spoed één monitor – die gedeeld wordt met de intensieve zorg – beschikbaar, elektriciteit wordt geleverd door zonnepannelen, en bij weinig zon, kan dit wel eens een donkere nacht worden, water wordt in tonnen aangevoerd van km’s ver. Artsen en verpleegkundigen leveren de beste zorg met weinig middelen. Dag in dag uit werken en leven ze moedig in een afgelegen regio. Zij zijn onze helden!

De hulp van het Maria Middelares ziekenhuis sinds jaren is zichtbaar en draagt zeker bij!
Een nieuwe spoed is in opbouw die meer ruimte en privacy en kwaliteit zal leveren voor de zorgverleners en hun patiënten.  Ze kijken ernaar uit. Jullie maken voor hen het verschil. 

Hartelijk dank in hun naam

Op 28 april werd in aanwezigheid van talrijke regionale beleidsleiders, vertegenwoordigers van het personeel van het ziekenhuis en van de gezondheidszone (Zone de Santé) van Katako-Kombe en de ganse bevolking van het dorp het gezondheidscentrum (centre de santé/CS) Lotola feestelijk ingehuldigd. Dit centrum was aan een volledige heropbouw toe gezien de ernstige staat van verval van het vorige gebouw.

Het CS Lotola werd door de vertegenwoordigers van de Gezondheidszone ook één van de vier gezondheidscentra uitgekozen en aan Memisa voorgesteld voor heropbouw op basis van de goede resultaten op gebied van beheer en de slechte staat van de gebouwen. De bouw van de drie andere is voor in 2025-2026 gepland. Dit jaar gaat op gebied van bouwwerken in Katako-Kombe de prioriteit naar een urgentiedienst op de campus van het ziekenhuis.

Zoals men op de foto’s kan zien heeft de bevolking van Lotola haar dank willen betuigen aan het zusterziekenhuis Maria Middelares (Gent) gezien de werken hoofdzakelijk werden gesponsord door financiële die de Medische Raad, de Raad van Bestuur en individuele ziekenhuismedewerkers ter beschikking stelden.

Yves Kluyskens

Januari 2024 is een maand waar wij kunnen terugblikken op 2023.

In februari konden we met vier medewerkers van het ziekenhuis  Maria Middelares naar Katako-Kombe afreizen in het kader van het “Ziekenhuis voor Ziekenhuis initiatief” van Memisa. We maakten er kennis met onze lokale partners, konden het ziekenhuis en gezondheidscentra bezoeken en ons een goed idee vormen over het impact op de lokale gezondheidszorg van het Memisa project en van de jumelage tussen het Belgische en Congolese ziekenhuis. Hun ervaringen werden door elk van de deelnemers ook gedeeld met de talrijke aanwezigen op 3 september ter gelegenheid van de jaarlijkse bbq tvv het project, dat andermaal een groot succes kende.

Er werd in 2023 heel wat gerealiseerd in Katako-Kombe.

Vooreerst werd de klassieke steun aan basisgezondheidszorg (consultaties in het ziekenhuis en de gezondheidscentra, vaccinatie, moeder-en kindzorg, medicatiebeleid, evaluaties enz.) verder gezet.

Een nieuwe postoperatieve afdeling werd afgewerkt. Het gebouw voor de oftalmolgie, dat zware schade had opgelopen door een tornado, werd hersteld. Eén gezondheidscentrum in slechte staat werd volledig herop gebouwd, andere kregen rehabilitatiewerken.

Er werd het nodige materiaal aangekocht om 9 gezondheidscentra te voorzien van zonne energie. Na 10 jaar intensief gebruik werden de batterijen van de zonne energie installatie voor het ziekenhuis vervangen.

Medisch materiaal, waaronder bevallingstafels, werden voor gezondheidscentra aangekocht, evenals een electrocardiograaf en voor het laboratorium een elektroforesetoestel.

Voor elk van de 17 gezondheidscentra en de 43 gezondheidsposten werden fietsen gekocht.

Er werd ook een motor aangekocht, omgevormd tot motor-ambulance, omdat één van de twee originele motoren, na uitgebreid gebruik, end of life geraakte; het project dat patiënten met de motoren afhaalt in veraf gelegen dorpen redt veel levens, vooral obstetrische en pediatrische urgenties.

Een verpleegster kreeg een opleiding in echografie en een verpleger beëindigde zijn zes jaar studies in anaesthesie en kan nu full time aan het werk in de operatiezaal en de spoed. Er werd een couveuse aangekocht en een verpleger volgde een opleiding in het gebruik van dit toestel.

Met financiële middelen van de provincie Oost-Vlaanderen werden in drie  dorpen een bron beveiligd en kreeg de bevolking opleiding in waterhygiëne.

Artsen Zonder Vakantie organiseerde twee missies pediatrie, twee missies spoedgeneeskunde en verder één in ziekenhuishygiëne en onderhoud van medische toestellen; zij schonken ook materiaal aan deze diensten.

De Amerikaanse Ontwikkelingssamenwerking (USAID) schonk bedden, chirurgisch en ander materiaal aan het ziekenhuis en alle het nodige materiaal voor zes gezondheidscentra.

De bevallingen en keizersnedes in het ziekenhuis werden verder gesubsidieerd om de zwangere vrouwen toe te laten in veilige omstandigheden en nagenoeg gratis te bevallen, en hiermee de moedersterfte te doen dalen.

De hospitalisatiekosten van kinderen van extreem arme ouders bleef opgevangen door een fonds.

Globaal gezien mogen we dus terugblikken op een bijzonder goed jaar. Voor 2024 zijn ook een hele reeks activiteiten gepland, waarover later.

Deze realisaties waren mogelijk dank zij middelen die de Belgische Ontwikkelingssamenwerking ter beschikking stelde, maar ook voor een groot deel dank zij giften van Maria Middelares, de provincie Oost-Vlaanderen, service clubs, fondsen (waaronder de Jan Steyaert Stichting) en last but not least van talrijke enthousiaste privé sponsors die het project genegen zijn.

Wie het project (verder) wil steunen kan een bijdrage storten op het rekeningnummer BE79 8805 6167 7133  (BIC:BBRUBEBB)

van: Memisa Katako-Kombe en als mededeling toevoegen: 910/8000/00021

Dit jaar zal de jaarlijkse bbq tvv van het gezondheidsproject in Katako-Kombe doorgaan op zondag 1 september.

Yves Kluyskens

Op 3 september ging de 17^e editie door van de BBQ ten voordele van het gezondheidsproject Katako-Kombe.

Voor de tweede maal had deze plaats op de terreinen van AZ Maria Middelares, dat in 2005 een jumelage
heeft aangegaan met het ziekenhuis in Congo en het sindsdien onafgebroken financieel en logistiek heeft gesteund.

De BBQ maakt deel uit van de sponsorevenementen die AZ Maria Middelares aanbiedt.

Het evenement was opnieuw een groot succes. Er daagde veel volk op en we konden eens temeer rekenen op talrijke vrijwilligers om de voorbereiding, het opzetten  van de tenten, de tafels, het geluid, de bediening enz. in goede banen te leiden. De ervaring van vorige edities heeft bijgedragen tot een perfecte organisatie. De saharatenten, die voor de eerste keer werden opgesteld, en het mooie weer kwamen de gezellige sfeer ten goede.
De opbrengst zal dit jaar gaan naar de uitbouw van de spoeddienst van het ziekenhuis in Katako-Kombe.

Yves Kluyskens

Op 7 juni gaven de vierledige deelnemers aan de Ziekenhuis voor Ziekenhuis missie naar Katako-Kombe in februari, over de middag in de inkomsthal van Maria Middelares, een infosessie over hun ervaringen ter plaatse.

2023 wordt opnieuw gekenmerkt door capaciteitsversterkende missies en door vormingen van zorgverleners.

Tijdens de missie in februari gaf Kristin Neutjens een intensieve vorming in kinesietherapeutische technieken aan de lokale kinesist. Koen Derijckere evalueerde de werking van de apotheek van het ziekenhuis en deze van de gezondheidszone, die een zeer goede indruk nalieten; de verantwoordelijken kregen enkele nuttige tips. De samenwerking van Nathalie Pielaat met de lokale vroedvrouwen betekende een vruchtbare uitwisseling van ervaringen. Yves Kluyskens gaf een lezing over de epidemiologische transitie, die ook in Congo de ziektebeelden grondig aan het wijzigen is.

In maart had een missie pediatrie en biomedische techniek plaats van Artsen Zonder Vakantie (AZV). Zowel de dokters en het verplegend personeel in Katako-Kombe als de vrijwilligers van AZV waren erg opgetogen van de samenwerrking en resultaten. Dokter Sabine Bleyaert, die de missie leidde, uitte de wens nog verschillende keren te mogen terugkeren naar Katako-Kombe gezien de inzet van de lokale gezondheidswerkers en de positieve effecten die op termijn te verwachten zijn. Er volgt wellicht nog een tweede missie van AZV in het najaar, ditmaal in urgentiegeneeskunde.

Dokter Pius Wonga, lokale chirurg, volgde een opleiding in moeilijk te operen gevallen van gynaecologische fistels, een bevallingscomplicatie die spijtig genoeg nog (te)veel voorkomt in Congo; deze vorming ging uit van de ploeg van de Nobelprijswinnaar dokter Mukwege, waarvan zijn hospitaal een belangrijk referentiecentrum is hiervoor in subsahara Afrika.

Het diensthoofd van het laboratorium van het ziekenhuis, Louise Odungola, volgde in Kinshasa een opleiding in het gebruik van een toestel dat afwijkingen van rode bloedcellen perfect kan opsporen, zoals drepanocytose of sikkelcelziekte, die vooral bij kinderen heel zware akute verwikkelingen kan veroorzaken en tamelijk veel voorkomt in de streek. Het toestel werd nadien aangekocht en zal het enige zijn voor de ganse provincie Sankuru (driemaal de oppervlakte van België en ongeveer 1,3 miljoen inwoners…)

Na een onderbreking van drie jaar werd een nieuwe missie cataractoperaties verricht in juni onder de leiding van dokter Richard Hardi, die eerder reeds met dokter Herman Burvenich aan een dergelijke missie deelnam. In Katako-Kombe. Het is de bedoeling dat deze zich opnieuw jaarlijks zal herhalen.

Tegen het einde van het jaar zal een zeer goed gevormde en gemotiveerde verpleegkundige (VPK) in Kinshasa een opleiding van drie maanden in echografie starten. Momenteel verricht één dokter die techniek in Katako-Kombe, maar gezien de grote vraag is een aanvullende echografist nodig. We hebben ditmaal voor een VPK gekozen omdat VPKen veel stabieler zijn dan dokters, die dikwijls na enkele jaren ervaring te hebben opgedaan naar “betere” oorden vertrekken.

Yves Kluyskens

In februari had na vier jaar opnieuw een missie Ziekenhuis voor Ziekenhuis plaats naar Katako-Kombe. Het ziekenhuis Maria-Middelares werd vertegenwoordigd door Koen Derijckere, hoofdapotheker, Kristin Neutjens, kinesiste, Nathalie Pielaat, vroedvrouw en Yves Kluyskens, cardioloog en bezieler van dit jumelageproject ism Memisa sinds 2005.

We brachten de eerste dag door in Kinshasa waar we kennis maakten met het heel professionele team van Memisa en van Artsen Zonder Vakantie en werden ontvangen op de Belgische ambassade door dokter Eric Vanbeveren verantwoordelijk voor medische aspecten van de Belgische ontwikkelingssamenwerking in Congo.

De missie verliep heel vlot. De voorbereiding, het transport, de opvang door Memisa in Kinshasa en de organisatie ter plaatse verliepen perfect volgens schema, de ploeggest was optimaal. We konden met volle teugen genieten van de uitbundige ontvangst van de bevolking en het zorgpersoneel ter plaatse, zowel in het hospitaal als in de gezondheidscentra, (centres de santé), en in de scholen en de dorpen die we bezochten. We werden ook door de lokale autoriteiten hartelijk verwelkomd.

De missie liet elk van ons toe de hospitalisatiediensten te observeren die hen konden aanbelangen: de apotheek, de dienst kinesitherapie, het moederhuis, maar ook de logistiek, de hygiëne en het financieel beheer van het ziekenhuis.

Aan de hand van ppt-presentaties stelden de lokale partners de werking van de gezondheidszone en het ziekenhuis voor, waarna elk van ons toelichting gaf over Maria Middelares.

We kregen een ruime rondleiding van het ziekenhuis waarbij wij kennis maakten met de dokters en het gezondheidspersoneel en de verschillende diensten bezochten. Heel wat gebouwen zijn gebouwd, de stroomtoevoer via zonne energie gegarandeerd en medisch en rollend materiaal aangekocht dankzij giften van talrijke donoren uit onze contreien, en niet in het minst van Maria Middelares.

We volgden een stafvergadering van de dokters en de diensthoofden verpleegkundigen die het ziekenhuis driemaal per week organiseert om de moeilijke gevallen te bespreken, en stelden vast dat het om open en ernstige discussies gaat, waar elk de kans krijgt zijn mening te geven. Dit draagt ongetwijfeld bij tot een betere aanpak en opvolging van de patiënten.

Ook de belangrijke impact van een dertigtal missies van Artsen Zonder Vakantie, (waarvan meer dan twintig chirurgische missies olv dokter Herman Devriendt) op de capaciteiten van de lokale artsen en verpleegkundigen was duidelijk merkbaar. De dienst oftalmologie, volledig ingericht door dokter Herman Burvenich, gaf blijk van een belangrijke activiteit. Niet te verwonderen dat het ziekenhuis het label kreeg van “demonstratieziekenhuis” vanwege het Congolese ministerie van Volksgezondheid.

We konden kennis maken met de lokale cultuur tijden onze rondzwermingen in het gebied en ter gelegenheid van een theatervoorstelling door de lokale theatergroep van het ziekenhuis, die regelmatig stukken opvoert over gezondheidsthema’s in de omliggende dorpen.

Het motor-ambulanceproject, geïnitieerd met middelen van de provincie Oost-Vlaanderen, werd herhaaldelijk vermeld als een project dat talrijke levens redt dankzij het snelle transport van urgenties naar het ziekehuis (vooral kinderen en zwangere vrouwen). Dit project wordt beheerd door de Société Civile de Katako-Kombe, die     -onbezolgdigd- de bevolking van de regio vertegenwoordigt; dit project wordt grotendeels gefinancierd door het inzamelen van een kleine solidaire bijdrage van elke persoon die zich in de centres de santé voor behandeling aanbiedt. Eén van ons nam deel aan een samenkomst van deze werkgroep en kon vaststellen hoe democratisch deze verliep. Een nieuw project voor 2023 gesteund door de provincie Oost-Vlaanderen werd besproken, met name de beveiliging van drie waterbronnen in de streek.

Kortom, het was een heel geslaagde missie en elk van ons keerde terug met een gevoel dat de samenwerking tussen beide ziekenhuizen in belangrijke mate bijdraagt tot de ontwikkeling van “gezondheidszorg met een ziel” in de regio Katako-Kombe.

We  zijn Memisa dankbaar voor de perfecte logistieke steun en de deskundige voorbereiding.

Yves Kluyskens

In november 2022 werd een nieuwe postoperatieve afdeling geopend op de campus van het ziekenhuis in Katako-Kombe.

De bouw werd in belangrijke mate gesponsord door het zusterziekenhuis Maria Middelares Gent, in het bijzonder door de dokters.

Dit gebouw past in het kader van de verdere uitbouw van de dienst heelkunde sinds een volledig opgeleide chirurg, dokter Pius Wonga, sinds eind 2019 full time werkt in het ziekenhuis.

Er werd dit jaar ook een professioneel anesthesietoestel gekocht gezien in 2023 een gediplomeerde verpleegkundige anesthesist de dienst komt verstevigen.

Yves Kluyskens