In het kader van ons Ziekenhuis voor Ziekenhuisproject van Memisa zijn wij als voorzitter Raad van Bestuur van het AZ Maria Middelares, Prof. Pascal Verdonck, en
hoofdverpleegkundige, mevr. Katrien Vandaele, uitgenodigd om in de zomer 2015 een unieke inleefreis te maken naar het jumelageproject in Katako Kombe in Congo. Door enerzijds het ontvangen van de nodige informatie van de projectverantwoordelijken mevr. Greet Segers en anderzijds de gesprekken met en informatie van dr. Yves Kluyskens hebben we ons uitstekend kunnen voorbereiden op het Congolese avontuur.
Vertrekkend vanuit Brussel op 26 juli 2015 richting Kinshasa werd het ons al snel duidelijk dat het niet evident zou zijn om vlot het gebied Katako Kombe te bereiken. Vanuit Kinshasa zijn we de volgende dag met een lokale luchtvaartmaatschappij naar de luchthaven van Kananga gevlogen. Daar konden we aansluitend overstappen in een Cessna porteur 9Q-CNG vliegtuigje “Wings for caring” voor een extra vlucht van een anderhalf uur. We zijn veilig geland in het mooie uitgestrekte Savanne gebied op de aarden landingsbaan van Dingele, gelegen op 15 km van Katako Kombe. Met een 4×4 hebben we de rit verdergezet naar het ziekenhuis van Katako Kombe. Door de staat van de wegen reden we met de 4×4 aan een gemiddelde snelheid van 10km/uur. Het vergt dus meer dan 35 uren om ons huis te verlaten in België en in ons partner-ziekenhuis aan te komen.
Bij aankomst zowel op de landingsbaan als in het ziekenhuis werden we met open armen, gezang en veel muziek ontvangen. We stelden vast dat dokter Yves Kluyskens er op handen gedragen wordt en dat de gemeenschap van Katako Kombe hem heel dankbaar is voor zijn uitermate grote inzet voor het verbeteren van de gezondheidszorg in deze regio.
Na een bezoek aan het ziekenhuis en meerdere vergaderingen met de betrokken leidinggevenden van het ziekenhuis werd door ons vastgesteld dat het project reeds sinds 2002 vanuit een strategisch structurele visie wordt opgevolgd. Op operationeel niveau wordt er getracht om in de huidige evolutie geen stap over te slaan. De gezondheidszorg verbetert traag maar gestaag. Elk voorstel tot verbetering wordt grondig geanalyseerd door alle betrokken partijen, voordat de eventuele uitvoering kan plaatsvinden. De inkomsten, en alle beschikbare financiële middelen voor het project in Katako Kombe, worden besteed zoals een goede huisvader dit zou doen.
Het ziekenhuis heeft een duidelijke organisatiestructuur. Het bestaat uit een administratief departement, de apotheek, het medisch verpleegkundige departement met de interne afdeling, de kraamafdeling met materniteit, de pediatrie , de chirurgie, het operatiekwartier, de oftalmologie, de radiologie, echografie en het labo. De leidinggevenden, in het bijzonder de dokters, de hoofdverpleegkundigen en de administrateurs hebben een uitgeschreven takenpakket. Tijdens de diverse gesprekken komt hun motivatie tot verbetering van de kwaliteit van hun diensten duidelijk naar voor. De medisch directeur gebruikt sinds 2013 indicatoren als leidraad voor zijn medisch beleid aan te sturen. Opvallend is dat naast het basisloon van het personeel, betaald door de overheid , de bijkomende inkomsten voor bijna de helft komen van partners zoals Memisa, Jan Steyaert stichting, Artsen zonder vakantie, het gratis bevallingsfonds… Dus een onafhankelijk financieel beleid zonder partners is nog niet voor morgen.
Naast het verder uitbouwen van diensten, zoals de spoedopname, en het installeren van zonnepanelen worden er ook financiële middelen besteed aan het opleiden van medewerkers van het ziekenhuis.
De grote bedreigingen op dit ogenblik voor de gezondheidszone in het algemeen en het ziekenhuis specifiek zijn drieërlei: De continuïteit van de leiding van het ziekenhuis: het is niet evident om uitstekende zorgexperten (artsen, verpleegkundigen, laboranten, technici) met grondige kennis van zaken aan te trekken en te houden in dit afgelegen gebied. Dr. Kluyskens volgt dit nauwgezet op met een collega cardioloog dr. Takombe uit Kinshasa, maar die zelf van katako Kombe afkomstig is. Het structureel tekort aan (proper) water, in het bijzonder in het droog seizoen: tijdens het regenseizoen wordt de regen opgevangen in citernes en in het droogseizoen wordt er water gehaald bij de rivier, op twintig minuten stappen van het ziekenhuis. Dit probleem wordt mede onderwerp van een masterscriptie aan de universiteit van Kinshasa als eerste stap in een stappenplan naar oplossing. De staat van de wegen. De toestand van de wegen belemmeren in hoge mate de toegankelijkheid tot de gezondheidszorg. Het vinden van oplossingen voor deze problematiek zou de mortaliteit in deze regio kunnen doen dalen.
Deze inleefreis plakt aan de ribben! Geconfronteerd worden met mensen die geen onmiddellijke toegang hebben tot essentiële noden choqueert. Maar het is zeer motiverend vast te stellen dat de bijdrage tot structureel organiseren van een ziekenhuis niet alleen de gezondheidszorg inhoudelijk en informatief ten goede komt, maar ook de inwoners toelaat een job te hebben, een positieve zelfwaarde te krijgen, een redelijk inkomen te verdienen om bv naar een betere woning te verhuizen. Rond het ziekenhuis is er een bedrijvigheid en een markt. Maar als we dit niet blijven steunen zal het geheel snel imploderen omwille van bovenvermelde bedreigingen. Een continue verantwoordelijkheid en opvolging is vereist. Een grote uitdaging wacht.
Katrien Vandaele en Pascal Verdonck