Deze maand kreeg de gezondheidszone Katako Kombe een tweedehands 4×4 pick up, die echter vanuit Kinshasa over de Congolese wegen diende vervoerd te worden tot in Katako Kombe. Een rit van 2.000 km, waarvan jullie hierbij het verslag (verhaal!) kunnen lezen, opgemaakt door Placide Lofukola, de ingenieur van het project, die het voertuig samen met een chauffeur begeleidde. Uiteindelijk geraakte de 4×4 in niet al te slechte staat zijn bestemming.

« Le 15 janvier 2021, c’était le début du voyage qui a duré 9 jours.

Pendant les deux premiers jours, le voyage était très bon à cause de la route asphaltée. En dépassant Tshikapa de 50 km, nous avons emprunté une route de desserte pour arriver à Kananga après deux jours. Au cinquième jour de notre périple, nous avions connu une panne. Une bride (une pièce qui fixe les lames au pont arrière) était coupée. Pour la remplacer, il nous a fallu renvoyer le chauffeur à Kananga (75 km) pour acheter cette pièce coupée. C’est seulement au retour du chauffeur avec la pièce que la réparation a commencé. Cette panne nous a couté un jour.

Au bout de cette réparation, nous avions repris notre voyage pour dormir à Mashala. Le lendemain, nous sommes allés jusqu’à Yenga, village situé à 40 km de Bena Dibele, où nous avons décidé de dormir dans une paroisse catholique.

De Yenga, nous traversâmes la rivière Sankuru à l’aide d’un bac trainé par un bateau rapide. Car le moteur du bac existant avant st tombé en panne il y a deux ans et n’a jamais été réparé. Chaque véhicule qui traverse cette grande rivière doit donc louer un bateau pendant une heure pour pousser le bac ; comme personne n’a le choix on taxe 120 $ pour ce service. En traversant cette rivière, nous avons dormi à Bena-Dibele, 3à 00 km de Katako-Kombe.

De Bena-Dibele, nous abordâmes la partie la plus pénible de notre voyage. Au bout de 35km nous étions obligés de dormir à cause de l’état inexistant de la route. Il était extrêmement difficile de passer avec une jeep. Cette partie de la route est maintenant réservée aux camions. Ainsi, pour atteindre Lodja (distance de 150km), il nous a fallu deux jours. Arrivés finalement à Lodja vers midi, nous avons décidé de dormir, car la fatigue accablait terriblement nos corps. C’est seulement au neuvième jour de notre voyage que nous sommes arrivés à Katako-Kombe, notre destination finale.

Pendant ce voyage de 2000km, nous avons donc connu des difficultés qui ont retardé notre marche. Il s’agit, entre autres, des pannes, embourbements, travail de remblayage des trous. Nous avons connu un accident en route : par glissement dans un endroit très serré de la route, nous sommes tombés dans un trou. Heureusement personne d’entre nous n’était blessé. »

Voici quelques photos :

Het einde van 2020 is in zicht. Voor velen een horrorjaar, een verloren jaar, een verliesjaar. Voor anderen een bezinningsjaar, een tijd om te onthaasten en wat orde in huis en bij zichzelf te brengen.

Centraal-Afrika bleef grotendeels gespaard van de grootste ellende van de coronacrisis. Over het waarom bestaan heel wat hypothesen waarop ik hier verder niet zal ingaan. In Katako-Kombe hebben ze geen enkel geval gehad en wellicht is deze informatie juist. Aanvankelijk was er paniek en waren complottheorieën legio, waardoor mensen massaal naar het ziekenhuis kwamen met allerhande ingebeelde of echte klachten die echter niets met corona te maken hadden. Het liet het gezondheidspersoneel toe een aantal hygiënische maatregelen in te voeren die ook voor andere aandoeningen nuttig kunnen zijn.

De regio heeft te kampen gehad met lokale politieke instabiliteit, dat ook een zeker impact had op het project. Tegen begin 2021 zouden de meeste problemen op dat vlak dienen opgelost te zijn.

De geplande activiteiten liepen grotendeels volgens plan door, vooral eens het binnenlands vervoer, dat door de lockdown enkele maanden heel moeizaam verliep, normaliseerde.

Er zijn ter plaatse degelijk opgeleide lokale gezondheidswerkers en administratief personeel die het ziekenhuis en de gezondheidszone goed beheren. Zoals reeds gemeld werd het lokale team in 2020 versterkt door de komst van een volwaardige chirurg, Pius Wonga.

Spijtig genoeg zal één van de dokters, Lambert Nsodi, Katako-Kombe verlaten om zich in Kinshasa te vestigen; we wensen hem veel succes toe. We moeten nu op zoek naar een even gedreven dokter, wat niet evident is, want de leefomstandigheden diep in het binnenland zijn niet evident.

We hebben dit jaar gelukkig kunnen rekenen op heel veel solidariteit vanwege onze trouwe sympathisanten die onze oproep hebben beantwoord om, ondanks de omstandigheden, het project financieel te steunen. Dit zal ons toelaten de activiteiten die we voor 2021 gepland hebben te kunnen verwezenlijken. We hopen dat de Belgische Ontwikkelingssamenwerking haar steun aan het project niet zal verminderen omwille van bezuinigingen; die steun hebben wij broodnodig.

Rik Neirynck gaf een boek uit, een dagboek over zijn acht missies in Katako-Kombe, waarvan reeds 250 exemplaren t.v.v. het project werden verkocht (kostprijs 50 euro en voor wie interesse heeft nog te bestellen via mail aan rik.neirynck@scarlet.be).
– Er zijn momenteel nog een 50-tal boeken beschikbaar.  Elke €50 van deze resterende boeken gaat volledig naar het project in Katako-Kombe.
– Het dagboek is te koop in beide winkels in het atrium van AZMM.

Wij danken Memisa die het project professioneel beheert en opvolgt vanuit hun zetels in België en in Congo. Ook Artsen Zonder Vakantie, die dit jaar geen Belgische vrijwilligers heeft kunnen uitsturen maar toch enkele missies met Congolese gezondheidswerkers heeft kunnen organiseren, en medisch materiaal opstuurde.

Het zusterziekenhuis Maria Middelares Gent stuurde andermaal materiaal op en verleende een substantiële financiële hulp. Er werd in dat ziekenhuis ook gestart met een geboortelijst project; dit laat toekomstige ouders toe aan familie en vrienden, die een geschenk willen geven, voor te stellen (een deel) te schenken aan de moeders in Katako-Kombe om hun de kans te geven correct opgevolgd te worden tijdens hun zwangerschap en een bevalling of keizersnede in optimale omstandigheden te ondergaan in het ziekenhuis van Katako-Kombe. De giften zijn fiscaal aftrekbaar.

Wie nog op de valreep in 2020 wil genieten van een verhoogde fiscale aftrek (60%) voor giften kan nog storten op Memisa Katako-Kombe  BE79 8805 6167 7133  met vermelding: 910/8000/0002. 

Mede namens de Werkgroep Katako-Kombe wens ik jullie allen een rustig en veilig eindejaar en een hoopvol en solidair 2021 toe.

Yves Kluyskens

Rik Neirynck werkte 35 jaar als ergotherapeut in de toenmalige Kliniek Sint-Jozef in Gentbrugge (nu: Medisch Centrum Maria Middelares) en reisde acht keer naar Katako-Kombe. In zijn dagboek ‘Ils vont là où même les moustiques sont sauvages’ of ‘Naar waar muskieten nog wild zijn’ vertelt hij over zijn ervaringen als technisch vrijwilliger in de gezondheidszone. Rik geeft informatie mee die zelden beschreven wordt als het over gezondheidszorg in ontwikkelingslanden gaat. De volgende thema’s komen onder andere aan bod:

• Hoe leeft de lokale bevolking?
• Hoe omgaan met emoties?
• Hoe verloopt het reizen onderweg?
• Hoe verlopen de werkzaamheden?
• Welke rol speelt het klimaat?

Het boek is geschreven in het Nederlands, enkel de titel is Frans. Meer informatie vind je hier.

De kostprijs bedraagt 50 euro. Je vindt het boek in de shop in het atrium. Een proefdruk doet er ook dienst als inkijkexemplaar, maar in het echte boek zijn de foto’s natuurlijk van veel betere kwaliteit.

De opbrengst gaat integraal terug naar Katako-Kombe, waar momenteel gewerkt wordt aan een extra consultatieruimte en een postoperatieve hospitalisatie-afdeling. Dit is het ideale moment om de uitbouw van de basisgezondheidszorg in Katako-Kombe alsnog te ondersteunen, gezien de jaarlijkse barbecue omwille van COVID-19 niet kon doorgaan!

Deze maand start dokter Pius Wonga als chirurg in het ziekenhuis van Katako-Kombe. Pius werd jaren geleden door dokter Herman Devriendt aangespoord om zich te specialiseren in chirurgie aan de Universiteit van Lubumbashi.

Herman Devriendt heeft zijn loopbaan uitgebouwd in de kliniek St Jozef (later Maria Middelares, campus St Jozef) in Gentbrugge. Hij leidde er heel veel jonge assistenten heelkunde van de Universiteit Gent op. Na zijn loopbaan vertrok hij tweemaal per jaar op missie met Artsen Zonder Vakantie om op hun beurt jonge Congolese dokters op te leiden in Katako-Kombe; hij ging er meer dan twintig keer naartoe. Tijdens die missies kwamen jonge Congolese dokters, van soms meer dan 500 km, zijn missies volgen.

Met zijn ervaring kon Herman snel oordelen wie handig en gemotiveerd was. Tijdens verschillende missies kon hij de chirurgische en menselijke kwaliteiten van dokter Pius beoordelen en hem overhalen zich verder op te leiden tot een volwaardige chirurg. Hij bekwam zijn erkenning enkele weken geleden.

Ondanks het feit dat een chirurg veel meer kan verdienen in een Afrikaanse grootstad heeft hij zich aan zijn woord gehouden dat hij na zijn studies naar zijn geboortestreek zou terugkeren om “zijn” mensen te behandelen en de jonge collega’s verder op te leiden. Grote voordelen zijn ook dat hij de lokale cultuur, gewoonten en taal kent.

Langs onze kant zullen weer voor zorgen dat hij in optimale omstandigheden, rekening gehouden met de lokale context, zou kunnen werken. Wij hadden reeds een lokale verpleegkundige naar Bukavu gestuurd om een opleiding in anesthesie te volgen; hij kan Pius nu bijstaan. Sinds geruime tijd is het operatiekwartier goed uitgerust. Met Memisa en Artsen Zonder Vakantie is afgesproken dat de infrastructuur op de diensten chirurgie (postoperatief gebouw), anesthesie (beademingstoestel), sterilisatie (autoclaaf) en spoed (opleiding en materiaal) verder zou uitgebouwd worden.

Wij wensen Dokter Pius Wonga een mooie start toe en hopen op een verdere vruchtbare samenwerking.

Yves Kluyskens

In 2018 werd met financiële steun van de provincie Oost-Vlaanderen gestart met een “motor-ambulance project” in de gezondheidszone Katako-Kombe.

Dit project beoogt het vervoer van urgenties en van patiënten die zich moeilijk kunnen verplaatsen vanuit de gezondheidscentra en dorpen naar het ziekenhuis. Hiervoor worden motoren omgevormd tot een voertuig dat een zieke persoon min of meer comfortabel kan vervoeren. Heel dikwijls begeleidt een tweede persoon de zieke omdat het in Congo de gewoonte is dat minstens één familielid van een gehospitaliseerde patiënt op de campus van het ziekenhuis verblijft om voor hem/haar te koken en bepaalde zorgen toe te dienen (wassen, kleden..).

Het project wordt lokaal beheerd en opgevolgd door een comité met vertegenwoordigers van de de lokale civiele maatschappij en enkele gezondheidswerkers.

Voor de levering van de eerste motor in maart 2019 had het comité gezorgd dat eenvoudig materiaal (schoppen, houwelen, kruiwagens..)  een aantal wegen (pistes) hersteld waren door jongeren, die hiervoor een kleine bijdrage krijgen; deze enthousiaste jongeren blijven sindsdien regelmatig de “points chauds” (vooral stroken met putten door de erosie in het regenseizoen) onderhouden, zodat de motoren niet moeten omrijden of teveel vertragen.

Ik was zelf getuige in april 2019 van de eerste patiënt die werd aangevoerd; heel snel kwamen anderen aan.

Met steun van de provincie Oost-Vlaanderen werd een tweede motor-ambulance aangekocht in 2020. Dat was ook nodig gezien het snel groeiend succes en de uitgebreide oppervlakte van de gezondheidszone (meer dan een vierde van België). Dank zij de tweede motor kon het gebied waar patiënten konden afgehaald worden verder uitgebreid worden; voordien reed de motor uit tot 60 km van het ziekenhuis, waarmee ongeveer twee derde van de bevolking toegang had tot deze dienst; nu bereiken de motoren nagenoeg alle gezondheidscentra (“centres de santé”).

Drie centres de santé beschikken over beperkte hospitalisatiemogelijkheden, een kleine materniteit en hebben toegang tot meer diagnostische middelen en behandelingen zoals transfusies. Zo nodig kunnen bepaalde patiënten ook naar deze centra vervoerd worden in noodsituaties.

Bepaalde centres de santé hebben gsm bereik. In de andere wordt een radioverbinding (“radiophonie) geïnstalleerd waarmee kan gecommuniceerd worden met het ziekenhuis om een motor uit te sturen. Deze installaties kunnen uiteraard ook gebruikt voor andere nuttige activiteiten zoals de vraag naar advies van de dokters in het ziekenhuis, de aanvraag van vaccins en medicamenten, het doorgeven van statistische gegevens enz.

Een deel van de kosten wordt door de bevolking zelf gedragen. Hiervoor betaalt iedereen die op consultatie gaat naar een centre de santé een kleine bijdrage die naar een solidariteitsfonds gaat, waarmee uitgaven zoals premies voor de chauffeurs, en het onderhoud en de aankoop van brandstof voor de motoren worden gedekt.

Tijdens het tweede trimester van 2020 zag men nagenoeg een verdubbeling van het aantal gebruikers van de dienst nadat de tweede motor in gebruik werd genomen: er werden van april tot juni 183 patiënten vervoerd naar het ziekenhuis, waaronder talrijke urgenties. Zo konden een aantal vrouwen, die tijdens hun bevalling in centres de santé acute problemen ondervonden, van ernstige complicaties of zelfs overlijden gespaard worden. Het is duidelijk dat zowel de kindersterfte als de moedersterfte gedaald zijn dankzij het project.

Er wordt een nieuwe aanvraag ingediend bij de provincie Oost-Vlaanderen om de steun aan het project te verlengen na 2020.

Yves Kluyskens

Ten gevolge de coronamaatregelen ging onze jaarlijkse BBQ ten voordele van het gezondheidsproject in Katako-Kombe dit jaar niet door. Wij stuurden naar de deelnemers van de vorige jaren en aan andere sympathisanten een oproep om toch iets te storten voor het project en/of om zich het boek van Rik Neirynck over zijn missies in Katako-Kombe aan te schaffen. In Maria Middelares werd een baristabar gehouden. Al deze alternatieven voor de BBQ hadden een onverhoopt succes, zodanig dat we minstens evenveel fondsen binnenkregen als hetgeen de BBQ de laatste jaren opbracht. We kregen ook bijzonder veel aanmoedigingen en van trouwe deelnemers het bericht dat ze het evenement en zijn specifieke sfeer dit jaar echt misten hebben met de hoop dat de BBQ volgend jaar opnieuw kan doorgaan.

Wij willen alle donoren heel hartelijk bedanken voor hun giften. Jullie hebben ons  een hart onder de riem gestoken en dat gaf een heerlijk gevoel aan ons en vooral aan onze medewerkers en de bevolking ter plaatse. Een boodschap van solidariteit, ondanks de omstandigheden die het leven nu ook eens bij ons flink overhoop gegooid heeft.

Gelukkig bleef Katako-Kombe tot nu toe gespaard van de corona-epidemie. Het materiaal en de medicatie kwam, met een zekere vertraging, allemaal toe, de activiteiten verlopen naar wens.

Spijtig genoeg kon de Ziekenhuis voor Ziekenhuis missie niet doorgaan, noch de Artsen Zonder Vakantiemissies met Belgische vrijwilligers; deze laatste zijn vervangen door uitstekende alternatieven, met name een pediatrische missie  met Congolese professionelen uit Bukavu en een opleiding van het diensthoofd spoedgevallen in een uitstekend ziekenhuis in Kinshasa.

Yves Kluyskens

De beslissing is gevallen :
Het Katako-dagboek ‘Ils vont là où même les moustiques sont encore sauvages’ zal uitgegeven worden.

Vandaag 21-08-2020 zijn er 168 inschrijvingen voor het Katako-dagboek.

Inschrijven is nog mogelijk tot en met 15 september 2020 a.s. door storting van €50 (eventueel + €10 verzendingskosten) op rekening BE46 7360 6691 7536 van Katako-dagboek   IBAN KREDBEBB met in de mededeling: Katako-dagboek.

Meer info: http://www.riks.be/Katako-Kombe/dagboeken-flyer-info.htm

In april laatstleden schreef ik dat de epidemie door het coronavirus zijn intrede had gedaan in Congo en men voor het ergste vreesde gezien de klassieke hygiënische maatregelen en de social distancing moeilijk haalbaar zijn in de Congolese context, in het bijzonder in de grootsteden. De catastrofe is er niet gekomen, noch in Congo, noch in de meeste landen van Sub-Sahara Afrika. Alleen Zuid-Afrika kende/kent een zware epidemie, maar dit land is niet echt te vergelijken met de andere gezien de levensstandaard er globaal hoger is, er veel meer “co-morbiditeit” aanwezig is (diabetes, hypertensie, obesitas, alcoholisme, aids..), er meer mensen op leeftijd leven en het in Zuid-Afrika winter was als de epidemie echt uitbrak. Een aantal hypothesen werden vooropgesteld om het geringe aantal COVID-19 gevallen (deze die de ziekte klinisch doormaken) en sterftegevallen elders in Afrika te verklaren: het groot aantal kinderen en het gering aantal ouderlingen, het leven buiten eerder dan binnen, een veel lager percentage van de bevolking levend met co-morbiditeit (al nemen deze “beschavingsziekten er wel toe), de mogelijke (kruis)bescherming door vaccinaties die hier niet worden toegediend of door bepaalde tropische ziekten… Wellicht weten we hierover later meer; intensief onderzoek is aan de gang.

Er wordt gezegd dat de statistieken over het aantal besmettingen en complicaties onbetrouwbaar zijn, en wellicht is dat deels juist, maar dan zou men op zijn minst een overrompeling van de ziekenhuizen en mortuaria verwachten, en dat blijkt absoluut niet het geval te zijn. De hoop is dat de toestand stabiel blijft; trouwens ook in Zuid-Oost Azië en grote delen van India zijn er weinig klinische gevallen en overlijdens door Covid-19.

In Congo werden snel een reeks maatregelen genomen die vergelijkbaar zijn met hetgeen in de westerse landen was ingevoerd en wellicht hebben deze wel resultaten geboekt en vooral vermeden dat de infectie zich over het ganse grondgebied zou verspreiden; het personenverkeer van de grootsteden naar het binnenland werd onmiddellijk beteugeld, vooral het luchtverkeer. Een groot deel van de provincies hebben nog geen enkel bekend geval en dit is onder meer het geval in de Sankuru, waar Katako-Kombe ligt.

We vernemen dat in Katako-Kombe de organisatie van de gezondheidszorg relatief normaal verlopen is de laatste maanden.

Enkele vaccins en medicamenten kwamen met vertraging toe omwille van restricties op vrachtverkeer. Gelukkig konden de meeste programma’s (ondervoeding, malaria, aids, tuberculose, de meeste vaccinaties, de opvolging van kinderen en zwangeren..) en de normale activiteiten in het ziekenhuis doorgaan, omdat het nodige materiaal voor de epidemie ter plaatse was. Ook de bouwwerken liepen door en er was voldoende brandstof voor de voertuigen in stock. Een meevaller was de hervatting van de activiteiten van de Amerikaanse ontwikkelingssamenwerking (USAID via de ngo Prosani), na twee jaar afwezigheid in de streek, met onder meer de aanvoer van heel wat essentiële medicatie.

De hoofdgeneesheer van de gezondheidszone (médecin Chef de Zone de santé), dokter Raphaël Lola, bleef nagenoeg vier maanden geblokkeerd in Kinshasa nadat de lock down er werd ingevoerd de dag dat hij een terugvlucht diende te nemen na het volgen van een seminarie van Memisa in de hoofdstad. Hij heeft heel wat van op afstand kunnen regelen, onder meer dank zij de medewerking van de Memisamedewerkers in Kinshasa en een vlotte gsm-en internetverbinding. Hij nam recent de eerste vlucht naar de Sankuru, eens de maatregelen werden versoepeld.

Zoals in april gemeld werden een aantal maatregelen genomen in de gezondheidszone om paraat te staan mocht de epidemie toch overwaaien. Het gaat grotendeels om vormingen over hygiëne aan de gezondheidswerkers en de bevolking, die ten allen tijde nuttig zijn, en om medicatie die voor andere aandoeningen nuttig kunnen gebruikt worden.

Als alles meevalt zal corona niet al te zware repercussies kennen op het project. Alleen is het spijtig dat een missie van Artsen Zonder Vakantie (pediatrie) en een missie van Ziekenhuis voor Ziekenhuis (ism Maria Middelares, Gent) dienden uitgesteld te worden.  En uiteraard gaat de jaarlijke bbq begin september dit jaar niet door, maar reeds heel wat sympathisanten hebben deelgenomen aan het baristamoment in Maria Middelares, een bijdrage gestort op het project of/en het boek van Rik Neirynck over zijn talrijke missies in Katako-Kombe besteld. Dat doet ons team echt veel deugd! We zijn ervan overtuigd dat anderen nog de volgende weken hun voorbeeld zullen volgen.

Yves Kluyskens